Canlılarda Üreme Ve Çoğalma

Üreme Canlıların soylarının devamı için kendilerine benzer yavrular meydana getirmelerine denir.eşeyli ve eşeysiz olarak iki şekilde olur.

Eşeysiz üreme Eşey hücrelerine gerek olmadan yapılan üreme şeklidir. Yavrular tamamen ana bireye benzerler.

Eşeysiz üreme çeşitleri
1.Bölünme:Monera, protista ve mantarlarda görülür
2.Tomurcuklanma:Maya hücrelerinde ve bazı protistlerde görülür
3.Sporlanma:Parazit bir hücreli mantar ve bazı ilkel bitkilerde görülür
4.Vejetatif üreme:Ana bitkiden ayrılan kısmın bölünme özelliği kazanmasıyla olur. Çelik, daldırma, aşı gibi çeşitleri vardır. Mitoz bölünme esasına dayanır.

Eşeyli üreme Farklı iki cins gametin birleşmesi ile yeni bir canlının oluşmasıdır. Kalıtsal yönden farklı canlılar oluşur.

Zigot Gametlerin birleşmesi sonucu(döllenme) oluşan yapıdır. Zigottan sonraki bölünmeler mitoz bölünmedir.

İzogami Şekil ve büyüklük bakımından aynı olan gametlerin birleşmesidir. Yeşil su yosunu ve ulotrix’te görülür.

Anizogami Yapı ve büyüklük bakımından farklı olan iki gametin birleşmesidir. Alg ve mantarlarda görülür.

ogami Büyük ve hareketsiz yumurta hücresi ile küçük ve hareketli sperm hücresinin birleşmesi ile olan üremedir. Memeliler ve gelişmiş bitkilerde görülür. 

Hermafroditlik Bir organizmanın hem erkek hem de dişi eşey organlarını barındırmasıdır.

Partenogenez Döllenmiş yumurtanın gelişerek tam teşekküllü bir bireyi oluşturmasıdır. Bu birey cinsiyet olarak erkek olup, vücut hücreleri haploit kromozom sayısına sahiptir. Döllenen yumurtalardan mutlaka dişi bireyler oluşur. Arılar ve bitki bitlerinde görülür.

****genez Eşeyli üremenin ardından eşeysiz üremenin gerçekleşmesidir. Sıtma mikrobu, deniz anası, eğrelti ve karayosunlarında görülür

Tohumsuz Bitkilerde Üreme

Açık tohumlular Üremeleri kozalak içinde açıkta bulunan tohumlarla gerçekleşir. Tozlaşma rüzgarla olur.

Kapalı tohumlular Tohum taslakları ovaryum içerisinde saklanır. Üreme yapıları çiçekte bulunur.

Çiçekli Bitkilerde Eşeyli Üreme

Bir çiçeğin genel yapisı Pistiı Dişi organ StamenErkek organ

1.Polen oluşumu
Erkek organ başcığındaki polen keseleri içinde 2n kromozomlu polen ana hücrelerinden mayoz ile n kromozomlu 4 tane mikrospor çekirdeği oluşur bunların mitoz geçirmesi ile n kromozomlu iki çekirdek taşıyan (generatif ve vejetatif çekirdek) yapı oluşur bu yapıya polen(çiçek tozu) denir polen çimlenirken vejetatif çekirdekten polen tüpü oluşur generatif çekirdekten sperm çekirdekleri oluşur her türün poleni kendine özgü bir şekle sahiptir.

2.Yumurta hücresi oluşumu Dişi organ yumurtalığındaki tohum taslağı içinde 2n kromozomlu tohum taslağının ana hücresi mayoz geçirerek n kromozomlu 4 tana makrospor oluşturur. Makrosporların 3 tanesi erir, kalan 1 tanesinin çekirdeği arka arkaya 3 mitoz geçirerek 8 çekirdekli bir yapı olan EMBRİYO KESESİ ni meydana getirir. Bir kutuptaki 3 çekirdekten ortadaki yumurta çekirdeğigelişerek yumurta çekirdeği halini alır ve döllenmeye hazır durumdadır. Ortadaki 2 çekirdekte endospermi oluşturacak olan polar (kutup) çekirdeklerdir. Diğer çekirdeklerden 3 ü antipot, 2 si sinerjit adını alır ve kaybolur.

3.Tozlaşma Erkek organların başçığındaki polenlerin su, rüzgar, böcek gibi faktörlerle dişi organın tepeciğine taşınmasıdır.

•Sperm çekirdeği(n)+Polar çekirdekler(2n)®Triploit çekirdek(3n)®Endosperm
•Tohum döllenmeden sonra oluşur. Tohum taslağınınörtüleri kalınlaşarak tohum kabuğunu yaparlar. Tohum embriyo+endosperm+tohum kabuğundan oluşur.
•Tohum taslağı sayısıkadar tohum oluşur.
•Dişi orga ve çiçek tablası, besin depolayarak tohumun çevresinde meyvayı oluştururlar.
•Tohumun yapısında şunlar bulunur:
•Embriyo(embriyonik kök=radikula ve embriyonik gövde=plumula)= 2n kromozomlu
•Çenek (kotiledon)= 2n kromozomlu
•Endosperm (besi doku)= 3n kromozomlu
•Kabuk (testa)= 2n kromozomlu

Çimlenme Embriyonun topraktan su alarak ilk kök ve fotosentez yapabilecek ilk yaprakları oluşturmasına kadar geçen büyüme evresidir. Tohumun olgunlaşmasından çimlenmesine kadar geçen süreye UYKU HALİ denir. Uykudaki tohumlar canlıdır fakat ****bolizmaları minimum seviyededir.
Çimlenme için yeterli H2O,sıcaklık, O2 ve enzimler gereklidir.

Bitkilerde Gelişme
Çimlenmeden sonra ışık, CO2, H2O ve mineral Maddelerin yardımıyla bitkisel dokuların oluşmasıdır. Yüksek yapılı bitkilerde gelişme tohum içinde başlar.gelişme eşeyli üreyen organizmalarda 3 temel olayla gerçekleşir1.Hücre bölünmesi
2.Büyüme
3.Farklılaşma

•Yüksek yapılı bitkilerin embriyosundaki çenekler, tohum içindeyken endospermden besin depo ederler.
SindirimÇenekler bitkinin fotosentez yapmaya başlayıncaya kadar ki gelişimi sırasında emriyoyu besler.
SindirimKapalı tohumlu bitkilerden tek çenekliler genellikle tek yıllık ve otsu bitkilerdir. Çift çenekliler genellikle iki veya daha çok yıl yaşayan odunsu bitkilerdir. Açık tohumlu bitkiler ise çok çeneklidir.


Hayvanlarda Üreme
Üreme sistemi+boşaltım sistemi ürogenital sistem adını alır. Erkekegamete sperm(n)i dişi gamete yumurta(n) adı verilir.
Hayvanlarda üç şekilde üreme-gelişme görülür

1.Vivipar İç döllenme ve iç gelişme yapan canlılardır (memeliler)

2.Ovipar İç döllenme yaparlar fakat gelişme kabuklu yumurta içerisinde olur. (kuşlar, bazı sürüngenler)

3.Ovovivipar Gelişme ana vücudunda ve yumurta içerisinde olur. Belli bir süre sonra canlı yumurtayı ve ana vücudunu terk eder ve doğuyormuş gibi gözükür. (bazı sürüngenler ve bazı balıklar)

İç döllenme Kara hayvanlarında görülür. Döllenme dişinin vücudu içinde olur. Bu nedenle az sayıdaki üreme hücresi tür sürekliliği için yeterlidir. Bazı canlılar suda yaşamalarına karşın, yavru sayısını koruyabilmek için iç döllenme yapabilirler (köpek balığı, lepistes)

Başkalaşım(****morfoz) Çok yumurta oluşturan bazı canlılarda yumurta içindeki besin maddesi (vitellüs) çok az olduğundan embriyo gelişimini tamamlamadan yumuırta larva halinde çıkar, dışarıda gelişerek ergin birey halini alır. Bu olaya ****morfoz denir. Kurbağalarda görülür.

Balık ve kurbağalarda üreme Dış döllenme görülür, yumurtalarında kabuk oluşmaz. Dişilerde yumurtalıkta oluşan Müller kanalı yardımıyla kloak tan dışarı atılır. Erkeklerde ise testislerde oluşan spermler Wolf kanalı yardımı ile kloaktan dışarı atılır. Wolf kanalı,hem spermleri hem de boşaltım maddelerini taşır.

Sürüngen ve kuşlarda üreme İç döllenme dış gelişme görülür. Embriyo gelişimini yumurta içinde tamamlar. Bazı yılan türlerinde faklılık görülebilir. Erkeklerde wolf kanalı yalnız spermleri taşır. Boşaltım maddeleri ise ayrı bir kanal ile kloak tan dışarı atılır.

Sürüngen ve kuş yumurtasındaki embriyonik örtüler

1.Kabuk Yumurtayı kuraklığa, bakterilere karşı korur.O2 ve CO2 alışverişini sağlar.

2Koryon Embriyoyu korur ve gaz alışverişine imkan sağlar.

3.Amniyon kesesi Embriyoyu basınca ve sıcaklık değişimlerine karşı korur. İçindeki sıvı hareket serbestliği sağlar.

4.Allantoyis Embriyonun artık maddelerni toplar, memelilerde körelmiştir.

5.Vitellüs kesesi Embriyonun besin maddesinin bulunduğu kesedir. Memelilerde yoktur.